Irene Atenaskoa

Irene Atenaskoa
	; Irudi gehiago
bizantziar enperadore
Konstantino VI.ako erregeorde
empress consort (en)
Bizitza
Jaiotza	Atenas, 752 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea	Bizantziar Inperioa
Heriotza	Lesbos, 803ko abuztuaren 9a (egutegi gregorianoa) (50/51 urte)
Hobiratze lekua	Apostoleion
Familia
Ezkontidea(k)	Leon IV.a (768ko abenduaren 18a -
Seme-alabak	ikusi Konstantino VI.a;
Leinua	Isaurian dynasty (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria
Santutegia
	Abuztuaren 7

Irene Atenaskoa edo Irene Sarantapechaina^[1] (grezieraz: Ειρήνη η Αθηναία; Atenas, 752 inguruan - Lesbos, 803ko abuztuaren 9a), 780-790 bitartean Bizantziar Inperioko enperadoreordea eta 797-782 bitartean enperatriza (grezieraz: βασιλεύς, Basileus) izan zen^[2].

Biografia

768an Konstantinoplara heldu zen, Bizantziar Inperioko enperadorea izango zenaren emazte izateko hautagaietako bat izanik. Irene, Atenasko familia noble baten kidea zen, Sarantapechaina leinukoa.^[3] Leon IV.a enperadorearen emaztea hautatu zuten, baina erabaki polemikoa izan zen, izan ere, noblea bazen ere Atenasen zuen jatorria, ez Konstantinoplan eta bestetik irudien gurtza babesten zuen, ziurrenik berak ere gurtzen zituen, ez zen ikonoklasta.^[3]

Leon IV.a tronua hartu zuen 775 eta bost urte geroago, 780an hil zen, beraz Irene enperadoreorde bilakatu zen, semea adingabea izanik. Bere kontrako konspirazio bat baliatuz gortea aldatu zuen, bere aldeko pertsonak hautatuz.^[3]

787. urtean Nizeako II. kontzilioa bildu zuen (irudien gurtza onartu zuena, hain zuzen), eliza bizantino eta eliza erromatarraren laguntasuna bultzatuz.^[3]

Konstantino VI.a semeak, agintzeko adina izan zuenean Irenek haren kontra egin zuen, agintea ez galtzearren. Gorabehera batzuen ondoren, azkenik, garaile atera zen, eta semeari begiak erauzi zizkion 797an.^[3]

Inperioak behera egin zuen. León III.a aita santuak Karlomagno izendatu zuen enperadore, eta Irenek berarekin ezkontzeko saiakera egin zuen, baita semearen eta Karlomagnoren alabaren arteko ezkontza, baina ez zuen aurrera egin. Abbastar Kalifa-herriak ere inperoaren mugak erasotu zituen. Azkenik, Nizeforok gidatutako estatu kolpeak agintea kendu zion, eta Lesbosa erbesteratu zuten.^[3]

Eliza ortodoxoak santutu zuen.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindiaren 179. araua, Bizantziar Inperioko pertsona-izenak
↑ Irene Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 18 December, 2012
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (Gaztelaniaz) «Irene, la rebelde emperatriz bizantina» historia.nationalgeographic.com.es 2020-10-31 (Noiz kontsultatua: 2023-07-06).

Kanpo estekak

Datuak: Q206737
Multimedia: Irene of Athens / Q206737

Aurrekoa
Konstantino VI.a

Bizantziar Inperioko enperatriza
797-802

Ondorengoa
Nizeforo I.a

[1] Euskaltzaindiaren 179. araua, Bizantziar Inperioko pertsona-izenak

[2] Irene Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 18 December, 2012

[:0-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (Gaztelaniaz) «Irene, la rebelde emperatriz bizantina» historia.nationalgeographic.com.es 2020-10-31 (Noiz kontsultatua: 2023-07-06).

[1]

[2]

[3]

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantzio eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.